Dementie – extra informatie

• Artikel | Het effect van sport en bewegen op ouderen met dementie
• Artikel | Beweeggids voor mensen met dementie
• Beweeggids
• Informatie over dementie via de Hersenstichting
• Informatie over dementie via Alzheimer Nederland
• Activiteiten voor mensen met dementie via Alzheimer Nederland
• Ik heb dementie en sport/beweeg al
• Bewegen als je weinig te besteden hebt
• Vind een sport in jouw buurt via Uniek Sporten

Mensen met dementie en hun mantelzorgers vinden bewegen vaak belangrijk voor het behoud van gezondheid. Thuiswonende ouderen met dementie bewegen duidelijk minder dan leeftijdsgenoten. Ze besteden twee keer zo weinig tijd aan het bewegen dat bijdraagt aan een betere gezondheid als leeftijdgenoten zonder dementie. Mensen met dementie in het verpleeghuis bewegen weer minder dan thuiswonenden. Deelname aan georganiseerd aanbod voor thuiswonende mensen is complex omdat bijvoorbeeld vervoer geregeld moet worden of bij het aanbod rekening gehouden moet worden met beperkte cognitieve en lichamelijke mogelijkheden van de deelnemer. Toch zijn er in verschillende gemeenten mogelijkheden, zoals zwemmen, onder begeleiding wandelen of walking football. De Beweeggids geeft onder meer aan de hand van filmpjes tips voor mantelzorgers en diverse zorgprofessionals om meer te bewegen met mensen met dementie.

• Artikel | Activiteiten voor mensen met dementie
• Artikel | Het effect van sport en bewegen op ouderen met dementie
• Artikel | Mensen met dementie: motieven en belemmeringen voor bewegen

Mechanisme: hoe werkt het bewegen? 

Effecten op fysieke gezondheid werken feitelijk hetzelfde als bij ouderen zonder dementie. Door bewegen blijven conditie, spierkracht en balans beter behouden. Aandacht voor balans en coördinatie is extra belangrijk omdat dementie ook invloed heeft op het looppatroon en er een verhoogd valrisico is.  

Studies bij mensen en dieren laten zien dat neurobiologische processen als gevolg van bewegen kunnen leiden tot neurogenese (aanmaak van nieuwe zenuwcellen), synaptogenese (meer en sterkere verbindingen tussen zenuwcellen), angiogenese (meer bloedvaten in het brein) en minder ontstekingsreacties in het brein. Deze neurobiologische processen dragen bij aan het verbeteren van cognitieve functies of het vertragen van achteruitgang in cognitieve functies. 

Bewegen kan ook indirect bijdragen aan het vertragen van het dementieproces. Zowel diabetes als hoge bloeddruk verhogen het risico op dementie. Meer bewegen leidt tot  een lager risico op diabetes type 2 en een hoge bloeddruk, waardoor ook het risico op dementie beperkt wordt. 

Contra-indicaties en waarschuwingen

Voor mensen met dementie zijn er geen specifieke contra-indicaties en waarschuwingen. Houd in het geval van comorbiditeit rekening met contra-indicaties behorend bij betreffende aandoening(en).

Aanbevelingen voor bewegen met dementie

Algemeen
Vanuit de wetenschap komt geen aangetoonde duur, intensiteit of frequentie van sporten of bewegen naar voren die specifiek geldt voor patiënten met dementie. Voor mensen met dementie wordt geadviseerd om te bewegen volgens de algemene beweegrichtlijnen. Hier lees je wat de beweegrichtlijn inhoudt.

Specifiek

• Beweegsessies die per keer ongeveer dertig minuten duren maar die wel minimaal vier maal per week gegeven worden lijken een groter effect te kunnen hebben op cognitie dan andere beweegvormen. De combinatie van spierversterkende oefeningen en wandelen heeft daarbij weer een groter effect op de cognitie dan wandelen alleen. 
• Vooral beweegsessies waarbij meerdere vormen van bewegen (kracht, balans, uithoudingsvermogen en coördinatie) gecombineerd worden, leiden tot beter functioneren.

Bronnen 

• Begde A, Jain M, Hogervorst E, Wilcockson T. Does physical exercise improve the capacity for independent living in people with dementia or mild cognitive impairment: an overview of systematic reviews and meta-analyses. Aging Ment Health. 2022 Dec; 26(12):2317-2327. 
• Bossers WJ, van der Woude LH, Boersma F, Hortobágyi T, Scherder EJ, van Heuvelen MJ. Comparison of effect of two exercise programs on activities of daily living in individuals with dementia: a 9-week randomized, controlled trial. Journal of the American Geriatrics Society 2016; 64(6): 1258-66.
• Demurtas J, Schoene D, Torbahn G, et al. European Society of Geriatric Medicine Special Interest Group in Systematic Reviews and Meta-Analyses, Frailty, Sarcopenia, and Dementia. Physical Activity and Exercise in Mild Cognitive Impairment and Dementia: An Umbrella Review of Intervention and Observational Studies. J Am Med Dir Assoc 2020; 21(10): 1415-1422. 
• Gezondheidsraad. Physical activity and risk of chronic diseases 2017. Beschikbaar via: https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen
  /2017/08/22/beweegrichtlijnen-2017 Geraadpleegd op 16 oktober 2023.
• Hartman YA, Karssemeijer EG, van Diepen LA, Olde Rikkert MG, Thijssen DH. Dementia Patients Are More Sedentary and Less Physically Active than Age- and Sex-Matched Cognitively Healthy Older Adults. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders 2018; 46(1-2): 81-89.
• Karssemeijer EGA, Bossers WJR, Aaronson JA et al. Exergaming as a Physical Exercise Strategy Reduces Frailty in People With Dementia: A Randomized Controlled Trial. J Am Med Dir Assoc. 2019 Dec;20(12):1502-1508.e1.
• Karssemeijer EG, de Klijn FH, Bossers WJ, Rikkert MGO, van Heuvelen MJ. Ranking barriers, motivators, and facilitators to promote physical activity participation of persons with dementia: an explorative study. Journal of Geriatric Physical Therapy 2020; 43(2): 71-81.
• Sanders LMJ, Hortobágyi T, Karssemeijer EGA, van der Zee EA, Scherder EJA, van Heuvelen MJG. Effects of low- and high-intensity physical exercise on physical and cognitive function in older persons with dementia: a randomized controlled trial. Alzheimers Res Ther 2020; 12(1): 28.
• Telenius EW, Tangen GG, Eriksen S, Rokstad AM. Fun and a meaningful routine: the experience of physical activity in people with dementia. BMC Geriatrics 2022; 22(1): 1-0.
• Van Alphen HJ, Volkers KM, Blankevoort CG, Scherder EJ, Hortobágyi T, van Heuvelen MJ. Older adults with dementia are sedentary for most of the day. PloS one 2016; 11(3): e0152457.
• Vuoksimaa E, Waller K. Physical activity as a protective factor for dementia and Alzheimer’s disease: systematic review, meta-analysis and quality assessment of cohort and case-control studies. Br J Sports Med 2022; 56(12): 701-709.
• Zhang W, Low LF, Schwenk M, Mills N, Gwynn JD, Clemson L. Review of Gait, Cognition, and Fall Risks with Implications for Fall Prevention in Older Adults with Dementia. Dement Geriatr Cogn Disord 2019; 48(1-2): 17-29.